«وَ مِنْ اياتِهِ انْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ انْفُسِكُمْ ازْواجاً لِتَسْكُنُوا الَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً انَّ فى‏ ذلِكَ لَاياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ» (آيه 21)

و از نشانه‏هاى او اين است كه براى شما از جنس خودتان همسرانى آفريد تا به واسطه آنها آرامش يابيد و ميان شما دوستى و مهربانى قرار داد. به‏راستى در آن براى مردمى كه مى‏انديشند، نشانه است.

مودّت، عامل پيوند
براى تشكيل خانواده اهدافى را مى‏توان برشمرد. قرآن همه آنها را در جمله «لِتَسْكُنُوا» بيان كرده است و هدف اصلى ازدواج را بازيابى سكون و آرامش اعلام كرده، آن را از آيات و مواهب بزرگ الهى دانسته است؛ زيرا ازدواج از ديدگاه اسلام مبادله عواطف است كه بر مبناى مودّت دو جانبه انجام مى‏گيرد و قرآن از آن به «ميثاق غليظ» و پيمان استوار تعبير مى‏كند. زن و مرد، متمم و مكمل يكديگرند و اين امر در سايه «ميثاق الهى» و «حبل خداوندى» يعنى ازدواج امكان‏پذير است.

ارتباط انسان با پدر، مادر و برادرش ارتباط «نَسَبى» است و از جان آنها مايه مى‏گيرد و پيوند دو همسر، قراردادى و اعتبارى است؛ ولى با اين وصف، محبت ناشى از آن بر محبت فرزند نسبت به پدر و مادر پيشى مى‏گيرد و اين تنها به خاطر قراردادن «مودّت» و «رحمت» از جانب خداست.
نمونه‏هاى گويايى در تاريخ زندگى مؤمنان وجود دارد كه اين حقيقت را روشن مى‏سازد، از جمله:پس از پايان جنگ احد پيامبر (ص) به دختر جحش فرمود: دايى تو «حمزه» شهيد شد. وى گفت: «انَّا لِلَّهِ وَ انَّا الَيْهِ راجِعُونَ». باز فرمود: برادرت نيز شهيد شد. گفت: من اجر اين مصيبت را از خدا مى‏خواهم. اما همين كه خبر شهادت همسرش را به او داد، دست بر سر گذاشت، بلند گريست و فرياد كشيد. پيامبر (ص) فرمود:

 «ما يَعْدِلُ الزَّوْجَ عِنْدَ الْمَرْأَةِ شَىْ‏ءٌ»

نزد زن هيچ چيز معادل شوهر قرار نمى‏گيرد.

پيوستگى خانواده با جامعه‏
يكى از روشن‏ترين جلوه‏هاى «مودت» و «رحمت»، جامعه كوچك خانواده است. زن و شوهر ملازم يكديگرند و زندگى مادى و معنوى فرزندان خود را تأمين مى‏كنند و در حفظ و حراست، تغذيه، تأمين لباس و مسكن و تعليم و تربيت آنها مى‏كوشند. اگر اين رحمت و مشاركت نبود، نسل بشر به‏كلى قطع مى‏شد و هرگز نوع بشر دوام نمى‏يافت.

اين رابطه محبت‏آميز در چهارچوب خانواده خلاصه نمى‏شود، بلكه با توجه به‏اينكه خانواده زيربنا و نقطه آغازين جامعه است و با توجه به واژه «بَيْنَكُمْ» كه احتمالًا اشاره به همه افراد بشر است، مى‏توان گفت: ادامه حيات جامعه‏هاى بزرگتر نيز بدون «مودّت» و «رحمت» ممكن نيست؛ زيرا اين دو «ملاط و چسب» مصالح ساختمانى جامعه انسانى است، چرا كه جامعه از فرد فرد انسانها تشكيل مى‏شود، همچون ساختمانى كه از قطعات سنگ و آجر تشكيل مى‏يابد. اگر اين افراد با هم، پيوستگى و ارتباط نزديك نداشته باشند، جامعه‏اى به وجود نخواهد آمد.

معارف قرآن (ج‏5) كد 4/231، ص: 42