2. احكام تماس بدنى‏
هر كس كه نگاه كردن به او جايز نيست، تماس بدنى نيز با او جايز نيست و هر گونه لمس كردن بدن با هر عضوى باشد حرام است و بايد از آن اجتناب كرد، حتى صورت ودست‏ها كه نگاه كردن بدون ريبه به آن اشكال ندارد. از اين رو دست دادن با نامحرم، حرام است، مگر از روى لباس كه در اين حالت نيز به احتياط واجب، نبايد دست او را بفشارد.
پيامبر اكرم (ص) فرمود: هر كس با زن نامحرمى دست بدهد و مصافحه كند، روز قيامت با دست غل (و زنجير) شده به گردنش محشور مى‏شود. سپس امر مى‏شود تا او را به آتش ببرند.»
زنان و مردان روستايى و عشاير و مانند آن نيز نمى‏توانند به بهانه رسم و رسوم محلى و اعتقادات محلى، خلاف احكام شرع عمل كنند، مثلًا زنى با برادر شوهر خود دست دهد يا دختر عمو و پسر عمو با هم روبوسى و مصافحه كنند. حتى بهتر است كه از روى پارچه نيز اجتناب كنند.  اما تماسهايى كه در محل‏هاى شلوغ (مانند بازارها، تظاهرات، نماز جمعه، تشييع جنازه، حرم‏ها يا بيت اللَّه الحرام به طور ناخود آگاه بين زن و مرد نامحرم واقع مى‏شود اشكال ندارد، مشروط به آنكه براى اين كه تماس بگيرد عمداً به آنجا نرفته باشد. همچنين نشستن در كنار نامحرم در وسائل نقليه، بدون قصد لذت، اشكالى ندارد.
راه رفتن با نامحرم نيز به قصد لذت و ريبه حرام است و جايز نيست. همچنين مردان بنابر احتياط نبايد دختران نامحرم را از شش سالگى به بالا بغل كنند و روى پاى خود بگذارند يا ببوسند.
بوسيدن هر جاى بدن محارم كه ديدن آن جايز باشد اشكال ندارد، مشروط به آن‏كه به قصد لذت نباشد. به طور كلى بوسيدن هر چيزى به قصد لذت شهوانى، حرام است، اعم از سنگ، چوب، مجسمه و … (همسر استثناء شده است). 
 بوسيدن عكس [امام- شهدا و …] به عنوان احترام و تبرك جستن و اظهار محبت، اشكال ندارد. 

احكام شغلى‏
مردان آزاد هستند تا شغلى متناسب با شأن فردى و خانوادگى خود برگزينند و كسى نمى‏تواند ديگرى را به اشتغال در كار خاصى مجبور كند. درآمد شغل نيز از آن خود اوست و مى‏تواند به دلخواه خود آن را به مصرف برساند. بديهى است پاره‏اى از كارها، حرام و پاره‏اى مكروه هستند كه در جاى خود از آنها بحث شده است.
زنان مجرد نيز مى‏توانند پس از رسيدن به سن رشد و بلوغ، آزادانه و در خور شأن و منزلت خانوادگى و اجتماعى خود، پييشه‏اى مشروع و آبرومند انتخاب كنند. اما رضايت پدر را بايد جلب كنند.
اما زنان متأهل با دو شرط مى‏توانند به كارى در بيرون خانه مشغول شوند: اول آن كه اجازه همسر خود را براى بيرون رفتن از خانه جلب كرده باشند. و ديگر آن كه شغل آنان شرافتمندانه و سازگار با شأن و حيثيت خانوادگى خود و همسرش باشد.
دو شرط فوق، به حقوق همسران بر مى‏گردد و زنان مى‏توانند به هنگام عقد نكاح، با شوهر خود شرط كند كه بعد از ازدواج، ادامه تحصيل دهد و يا كار كند يا بتواند از منزل خارج شود. اگر عقد بر چنين شرطى بنا شد، شوهر نمى‏تواند بعد از ازدواج، همسرش را از تحصيل يا كار منع كند و يا از خارج شدن او جلوگيرى نمايد.
اما اگر در زمان عقد، شرط نشده كه زن به كار (بيرون از منزل) مشغول باشد، يا عقد مبنى بر اين شرط واقع نشده، براى خارج شدن از منزل بايد از شوهر اجازه بگيرد و اگر بدون اجازه برود، ناشزه شده است.                 
در اشتغال به كار در خارج از خانه نيز بايد حدود الهى رعايت شود، يعنى هم با گناهى همراه نشود و هم به حقوق همسر و فرزندان لطمه‏اى وارد نگردد. با اين اوصاف، زنان مى‏توانند همانند مردان هم در بازار اقتصادى (خريد و فروش، كارهاى توليدى، آموزشى، هنرى و مانند آن) وارد شوند و هم در ادارات به كار ادارى مشغول شوند.
بديهى است مردان نيز بايد به هنگام مراجعه به زنان كارمند يا كاسب، حدود الهى را نگاه دارند و به مقدار نياز با آنان سخن بگويند و از نگاه‏هاى مستقيم و طولانى به چهره ايشان خوددارى ورزند. نيز از انجام حركات مهيج بپرهيزند؛ همان گونه كه زنان بايد ضمن حفظ عفت دينى، از صحبت‏هاى زايد و نيز نگاه‏هاى مديد يا خنده‏ها و كردارهاى تهييج كننده، در مقابل ارباب رجوع و يا كارمندان و فروشندگان مرد، خوددارى ورزند.
در روايات توصيه شده كه- بعد از مشاغل اجتماعى كه اشتغال به آنها واجب كفايى است- كارهايى را در پيش گيرند كه ارتباط كمترى با مردان داشته باشند، مانند بافندگى و ريسندگى. امروزه مشاغل بى‏شمارى را مى‏توان به اين مثال‏ها اضافه كرد: خياطى، گلدوزى، نويسندگى و پژوهشگرى، كار با رايانه، طراحى جلد كتاب و كارهاى گرافيكى، هنرهاى دستى و از اين قبيل.
مناسب است در اينجا به داستان برخورد حضرت موسى (ع) و دختران حضرت شعيب (ع) در مدين اشاره كنيم: آن گاه كه حضرت موسى بر سر چاه مدين رسيد، در كنار مردم، دو زن را ديد كه مراقب گوسفندان خويش بودند اما به چاه نزديك نمى‏شدند. حضرت موسى كنجكاو شد. از آنان پرسيد چرا جدا از مردم ايستاده‏اند و كارشان چيست؟ آن دو زن كه دختران حضرت شعيب (ع) بودند، پاسخ دادند: منتظر هستيم چوپان‏ها بروند تا ما به گوسفندان خود آب دهيم. حضرت موسى به آنان كمك كرد تا زودتر گوسفندان خود را سيراب نمايند سپس به سايه‏اى روى آورد و خطاب به خداوند عرض كرد خدايا هر چه از خير و نيكى بر من فرستى من بدان نيازمندم.
وقتى حضرت شعيب متوجه كمك جوان غريبه‏اى به فرزندانش مى‏شود و صفات خوب او را از زبان آنها مى‏شنود، علاقه‏مند مى‏گردد كه او را ببيند و با او صحبت كند.
يكى از دختران شعيب، در حالى كه با كمال حيا راه مى‏رفت، به نزد موسى آمد و گفت:
پدرم تو را مى‏خواند تا در عوض آب دادن به گوسفندان، پاداشى به تو بدهد: «فَجاءَتْهُ إِحْدَاهُمَا تَمْشِي عَلَى اسْتِحْيَاءٍ» (قصص/ 23- 25)
اين داستان حاوى چند نكته است:
1. دختران پيامبر خدا، به كار خارج از خانه مشغول بودند و منعى در اين زمينه نبوده است.
2. دختران شعيب، با مردم ديگر مختلط نشده بودند، بلكه در محلى دورتر، به كار خويش مشغول بودند.
3. برخوردهاى زنان با مردان و ظهور آنان در اجتماع و بازار و مراكز تحصيلى و عبادى و مانند آن، بايد با عفت و حياء همراه باشد.
پيامبر اكرم (ص) نيز كار و كسب را بعد از فراگيرى احكام مربوط به آن واجب و فريضه بر مى‏شمرند: «طَلَبُ الكَسْبِ فَريضَةٌ بعَد الفريضَة» 
  _{احكام روابط زن و مرد، ص: 51}

صفحات: 1· 2