يكى از راهبردهاى تدبير در يك مجموعه اعم از سازمان، اداره و خانواده، مشورت و رايزنى است. انسان هر قدر هم كه نبوغ داشته باشد، نمى‏تواند همه زواياى مسائل و مشكلات را ببيند. مديرى كه مشورت با ديگران را در رأس برنامه‏ها و اقدامات خويش قرار ندهد، نمى‏تواند مديرى موفق محسوب شود.
پيامبر اسلام (ص)، مصون ازخطا بود و با قطع نظر از وحى، از فكر نيرومندى برخوردار بود و نياز به مشورت نداشت، اما با پيروان خويش مشورت مى‏كرد تا هم روحيه اظهار نظر و جوشش فكر و انديشه در آنها بيدار شود هم آنان را متوجه اهميت مشورت نمايد، تا آن را جزء برنامه‏هاى اساسى زندگى شخصى و اجتماعى خود قرار دهند. از اين رو براى رأى افراد صاحب نظر ارزش خاصى قايل بود تا آنجا كه گاهى براى احترام آنها، از رأى خود صرفنظر مى‏كرد، به عنوان نمونه در مورد جنگ با مشركان در احد و يا در مورد سرنوشت اسراى جنگ بدر با اصحاب مشورت نمود و سپس تصميم نهايى را گرفت. «1»
حد و مرز مشورت‏
آيه شريفه «شاوِرهُم فِى الامر» (آل عمران: 159) به پيامبر اسلام (ص) فرمان مشورت با پيروانش را مى‏دهد، در اين آيه كلمه «الامر» مفهوم وسيعى دارد و همه كارها را شامل مى‏شود، ولى مسلم است كه آن حضرت هرگز در قانون گذارى و احكام الهى با مردم مشورت نمى‏كرد، بلكه در آنها صرفاً تابع وحى بود، و تنها در طرز اجراى قانون نظر مسلمانان را جويا مى‏شد. از اين رو گاهى كه پيامبر پيشنهادى را مطرح مى‏كرد، مسلمانان نخست سؤال مى‏كردند كه آيا اين يك حكم و قانون الهى است كه قابل اظهار نظر نباشد و بايد تسليم بود و يا مربوط به‏ چگونگى تطبيق قوانين مى‏باشد كه در اين صورت اظهار نظر مى‏كردند. «2»
فرق شورا با مشورت‏
«شورا» عبارت است از فرايند مشورت متقابل ميان دانايان، اهل فن، متخصصان، صاحبان تجربه، انديشه و نظر درباره يك موضوع كه بهترين راه براى تحقق آن بحث و گفتگو ميان‏اين آگاهان است. «3» و از اصطكاك اين انديشه‏ها است كه برقى مى‏جهد و راه را روشن مى‏كند. «4»
گاه ميان «مشورت» با «شورا» اشتباه مى‏شود: در شورا، تصميم جمعى است و همگان در يك سطح تصميم‏گيرى قرار دارند و نظر اكثريت مورد عمل قرار مى‏گيرد، اما در مشورت، شخص به دلخواه خود فرد يا افرادى را به عنوان مشاور بر مى‏گزيند و در امورى كه تشخيص دهد با آنان مشورت مى‏كند و در نهايت، خود تصميم مى‏گيرد و آن گونه كه بخواهد تصميم را به اجرا مى‏گذارد. «5»

_{1- مدیریت و رهبری در تشکلهای اسلامی -هشام الطالب - ترجکه سید محمد رفیعی - ص116 - تفسیر نمونه ج 3ص144}

_{2- تفسیر نمونه ج3ص143}

_{3- مدیریت و رهبری در تشکلهای اسلامی ص 314}

_{4- قرآن و جامعه -علی کمالی ص423}

_{5- مدیریت و رهبری ص 115}