قال علی(علیه السلام): «وَ عِنْدَنا اَهْلَ الْبَیْتِ اَبْوابُ الْحُکْمِ وَ ضِیاءُ الْاَمْرِ؛ و درهای دانش و روشنایی امور نزد ما (اهل بیت) خانواده رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) است.»
بنابراین خانواده می تواند نقش اساسی در موفقیت و سعادت فرزند داشته باشد و در عین حال می تواند عامل اساسی انحراف و شقاوت فرزند را فراهم کند. رویدادهای خانوادگی در سرنوشت افراد مؤثرند. دامنه ی تأثیر خانواده به حدّی است که حتّی روان شناسان از شیر گرفتن نابهنگام کودک و یا سوء تغذیه او را در انحرافش مؤثر می دانند. رفتار عاطفی والدین ممکن است فرد را در آینده موجودی غیر قابل لمس بار آورد، به طوری که به هیچ صراطی مستقیم نشود. بررسی ها در مورد جوانان این چنینی نشان داده است که در کودکی از شرایط نامطلوب برخوردار بوده و وضع عادی و متعارف نداشته اند. خلاصه آن که شرایط خانوادگی، از هم پاشیدگی، فقر و ثروت، روابط اعضاء، وضع تربیتی، ارزش های مورد قبول، شرایط عاطفی، وضع اقتصادی، خشونت و سخت گیری، امنیت و ثبات، همه و همه در انحراف و عوامل پدید آورنده ی انحراف مؤثرند.
نکته ی دیگری که باید به طور کامل مورد توجه کلیه ی عوامل تربیتی و محیط اجتماعی قرار گیرد، مسئله ی سرنوشت فرزند است. باید توجّه داشت که نمی توان تعیین سرنوشت آنان را به دست «قضا و قدر» سپرد. بسیاری از پدران و مادران این طور فکر می کنند که خوشبختی و یا بدبختی طفل در آینده مربوط به سرنوشت اوست، اگر سرنوشت طفل خوشبختی است، هیچ قدرتی نمی تواند سرنوشت او را تغییر داده و از سعادت محرومش گرداند و بالعکس اگر سرنوشت طفل بدبختی و شقاوت است، کسی نمی تواند او را از مسیر بدبختی به مسیر خوشبختی بکشاند. راستی اگر چنین است، پس کوشش های پیگیر پیامبران و همه ی مصلحان اخلاقی و اجتماعی برای اصلاح و سعادتمند ساختن افراد و اجتماعات، بیهوده بوده است؛ در حالی که چنین نیست. دنیای ما، دنیای تلاش و کوشش است، هر چه بخواهیم شدنی است، بزرگان گفته اند «خواستن، توانستن است» به هر چه نرسیدیم برای این است که نخواسته ایم، اگر می بینیم نوباوگان اجتماع آن طور که باید و شاید بار نمی آیند و احیاناً پشت پا به مقدسات می زنند و یا گرفتار انحرافاتی هستند برای این است که نخواسته ایم آن ها را صحیح تربیت کنیم.
نکوهش مکن چرخ نیلوفری را برون کن ز سر، باد خیره سری را
تو چون خود کنی اختر خویش را بد مدار از فلک، چشم نیک اختری را
همان گونه که اخلاق فردی هر یک از والدین، اهمیت بسزایی در تربیت فرزندان دارد، اخلاق خانوادگی و جوّ و فضای کلی محیط خانه نیز در این زمینه بسیار مؤثر است. اگر جوّ خانواده، جوّی فاسد و فضایی دور از اخلاق اسلامی و انسانی باشد، فرزندان نیز متناسب با همین محیط رشد کرده، تربیت می شوند و همین مفاسد و رذائل اخلاقی را عملاً فرا می گیرند و بعکس اگر محیط خانه، محیطی سالم و اخلاقی باشد ناخودآگاه اثر وضعی خود را روی فرزندان خواهد گذاشت.

صفحات: 1· 2