«خيرخواهى» تقريباً مرادف واژه «نصيحت» در زبان عربى است و نصيحت يعنى؛ پيشنهاد كار يا گفتارى كه به صلاح شنونده باشد و شايد به همين دليل، پند و موعظه را هم نصيحت مى‏گويند. بنابراين «ناصح» كسى است كه نه تنها از شرارت، تبهكارى واخلال در كار ديگران خوددارى مى‏ورزد، بلكه با گفتار خود يا ارائه طرح و برنامه، درپى خيرآفرينى و اصلاح كار مردم است.
ارزش وضرورت‏
خيرخواهى در فرهنگ اسلام يك ارزش والا و پراهميت است و شارع مقدس بر تحكيم و فراگيرى آن در جامعه، تأكيد فراوان دارد؛ امام صادق عليه‏السلام فرمود:
 «عَلَيْكُمْ بِالنُّصْحِ لِلَّهِ فى‏ خَلْقِهِ فَلَنْ تَلْقاهُ بِعَمَلٍ افْضَلَ مِنْهُ»
بر شما باد كه به خاطر خدا خيرخواه مردم باشيد كه هرگز با عملى بهتر از آن به ملاقات خدا نخواهى رفت.
امير مؤمنان صلوات‏الله عليه، جامعه منهاى نصيحت را مالامال از شرّ و تباهى ارزيابى كرده، مى‏فرمايد:
 «لا خَيْرَ فى‏ قَوْمٍ لَيْسُوا بِناصِحينَ وَ لايُحِبُّونَ‏النَّاصِحينَ» در مردمى كه نه خيرخواه باشند و نه خيرخواهان را دوست بدارند، خيرى نيست.
حضرت باقر (ع) نيز دانشمندانى را كه اقدام به خيرخواهى نكنند، خائن دانسته، مى‏فرمايد:
 «الْعُلَماءُ فى‏ انْفُسِهِمْ خانَةٌ انْ كَتَمُواالنَّصيحَةَ»
دانشمندان، اگر خيرخواهى را ابراز نكنند، درنزد خود خائن هستند.
بنابراين، از نظر اسلام، هر كس هر دانش و تجربه‏اى كه كسب كرده، بايد در اختيار مردم گذارد و در حد توان به پيشرفت و بهروزى جامعه كمك كند. از آنجا كه ملّت، در يك تقسيم‏بندى كلّى به دو قشر، مسؤولان و مردم، تقسيم مى‏شود، وظيفه هر يك را به اختصار شرح مى‏دهيم.
الف- مسؤولان‏
قرآن و روايات گوياى آن است كه مسؤولان نظام اسلامى- از عاليترين مقام (رهبر) گرفته تا مديران عالى، ميانى، متوسط و حتى اعضاى عادّى خانواده دولت و هر مسؤول ديگرى- بايستى ناصح و خيرخواه مردم باشند و گرنه پستى را كه اشغال كرده‏اند، ناروا بوده و خود نيز خائن هستند، امام صادق عليه‏السلام از رسول خدا صلّى‏الله عليه و آله نقل مى‏كند كه فرمود:
 «مَنْ سَعى فى‏ حاجَةٍ لِاخيهِ فَلَمْ يَنْصَحْهُ فَقَدْ خانَ‏اللَّهَ وَ رَسُولَهُ»
هر كس كار برادرش را به عهده بگيرد، ولى خيرخواه او نباشد، به خدا و پيامبرش، خيانت كرده است.
از اين رو قرآن مجيد، وقتى داستان پيامبران بزرگى چون؛ نوح، هود، صالح و شعيب‏را بازگو مى‏كند، از ميان همه ويژگيهاى آنان، به خيرخواهى ايشان، اشاره مى‏كند، كه به رغم لجاجت و شرك مردم، بطور مستمر، آنان را به نيكيها دعوت مى‏كردند و برايشان خيرانديشانى امين بودند.
امام على عليه‏السلام نيز در وصف پيامبر خاتم (ص) مى‏فرمايد:
 «بَعَثَهُ وَالنَّاسُ ضُلَّالٌ فى‏ حَيْرَةٍ … فَبالَغَ (ص) فىِ‏النَّصيحَةِ وَ مَضى عَلَى‏الطَّريقَةِ»
خداوند، پيامبر (ص) را در حالى كه مردم در گمراهى و حيرت بودند، برانگيخت و آن حضرت در خيرخواهى، سنگ تمام گذاشت و بر راه (مستقيم) عبور كرد.
همين طور آن حضرت پس از شهادت محمدبن‏ابوبكر، طىّ نامه‏اى مالك اشتر را از «نصيبين» احضار مى‏كند تا به مصر گسيل دارد و ضمن آن مى‏نويسد:
 «اسْتَخْلِفْ عَلى عَمَلِكَ اهْلَ الثِّقَةِ وَالنَّصيحَةِ مِنْ اصْحابِكَ» يكى از ياران مورد اطمينان و خيرخواه خود را به جاى خويش بگمار.
رسول گرامى اسلام صلّى‏الله عليه و آله، حتى هنگام ارسال چند نامه‏رسان به دربار پادشاهان، به آنان فرمود:
 «انْصَحُوالِلَّهِ فى‏ عِبادِهِ فَأِنَّهُ مَنِ‏اسْتَرْعى شَيْئاً مِنْ امُورِالنَّاسِ ثُمَّ لَمْ يَنْصَحْهُمْ حَرَّمَ‏اللَّهُ عَلَيْهِ‏الْجَّنَةَ» به خاطر خدا، براى بندگانش خيرخواهى كنيد، زيرا هر كس بخشى از امور مردم را به عهده بگيرد، ولى خيرخواه آنان نباشد، خداوند، بهشت را بر او حرام مى‏كند.
ب- مردم‏
ملّت نيز به صورت فردى و اجتماعى وظيفه دارد كه خيرخواه خود، دولت و كشورباشد و اين حقّى است كه اسلام برعهده او نهاده است؛ امير مؤمنان صلوات‏اللّه عليه فرمود:
 «ايُّهَاالنَّاسُ انَّ لى‏ عَلَيْكُمْ حَقّاً وَ لَكُمْ عَلَىَّ حَقٌّ؛ فَامَّا حَقُّكُمْ عَلَىَّ فَالنَّصيحَةُ لَكُمْ وَ … امَّا حَقّى‏ عَلَيْكُمْ فَالْوَفاءُ بِالْبَيْعَةِ وَالنَّصيحَةُ فىِ‏المَشْهَدِ وَالْمَغيبِ …» مردم! من برعهده شما حقّى دارم و شما نيز برگردن من حقى داريد؛ اما حق شما بر من، خيرخواهى براى شماست … اما حق من بر شما، وفادارى به بيعت و خيرخواهى در حضور و غياب است.
لازمه خيرخواهى اين است كه مردم، همه كارهاى دولت و مسؤولان را زير نظرداشته باشند و با صفا و صميميت با آنان همكارى كنند؛ كارهاى خوبشان را سپاس گويند و ارج گذارند و اشتباهاتشان را با سخنى استوار گوشزد نمايند و از ارائه نظرات اصلاحى خويش دريغ نورزند. جامعه‏اى كه مردم و مسؤولان آن، نيك سيرت و خيرانديش باشند، راه‏سعادت را مى‏پويد و بهشت برين در انتظار اوست، چنان كه رسول خدا صلّى‏الله عليه وآله فرمود:
 «مَنْ يَضْمَنُ لى‏ خَمْساً اضْمَنُ لَهُ‏الْجَنَّةَ … النَّصيحَةُ لِلَّه عَزَّوَجَلَّ وَالنَّصيحَةُ لِرَسُولِهِ‏وَالنَّصيحَةُ لِكِتابِ‏اللَّهِ وَالنَّصيحَةُ لِدينِ اللَّهِ وَ النَّصيحَةُ لِجَماعَةِ الْمُسْلِمينَ» هر كس (انجام) پنج چيز را براى من تضمين كند، من بهشت را برايش تضمين مى‏كنم:
خيرخواهى براى خداى بزرگ، خيرخواهى براى پيامبرش، خيرخواهى براى كتاب خدا، خيرخواهى براى دين خدا و خيرخواهى براى همه مردم.

صفحات: 1· 2