يكى از ويژگيهاى دين مقدس اسلام و ديگر اديان الهى اين است كه رهبران آن، جلوتر و بهتر از ديگران به آيين خويش پايبند بودند و هرگز كوچكترين قدمى بر خلاف قوانين و مقررات آن برنداشتند. قرآن مجيد درباره اين ويژگى رهبر اسلام مى‏فرمايد:
امَنَ الرَّسُولُ بِما انْزِلَ الَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ امَنَ بِاللَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ … (بقره: 285)
پيامبر، خود به آنچه از جانب پروردگارش به او نازل شده ايمان دارد. و همه مؤمنان به خدا و فرشتگانش و كتابها و پيامبرانش ايمان دارند.
همچنين آن حضرت را به عنوان «اسوه نيكوى» خداجويان عاقبت انديش، معرفى كرده و فرموده‏است:
لَقَدْ كانَ لَكُمْ فِى رَسُولِ اللَّهِ اسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللَّهَ وَ الْيَوْمَ الْاخِرَ وَ ذَكَرَ اللَّهَ كَثيراً (احزاب: 21)
براى هر يك از شما كه اميد به خدا و روز بازپسين داشته و خدا را فراوان ياد كند، رسول خدا مقتداى پسنديده‏اى است.
امير مؤمنان (ع) مى‏فرمايد:
ايُّهَا النَّاسُ انّى‏ وَ اللَّهِ ما احُثُّكُمْ عَلى طاعَةٍ الَّا وَ اسْبِقُكُمْ الَيْها وَ لا انْهاكُمْ عَنْ مَعْصِيَةٍ الَّا وَ اتَناهى قَبْلَكُمْ عَنْها «1»
اى مردم! به خدا سوگند شما را به طاعتى ترغيب نمى‏كنم مگر آنكه به آن از شما پيشى مى‏گيرم و شما را از معصيتى منع نمى‏كنم مگر آنكه خود پيش از شما از آن باز مى‏ايستم.
اين خصوصيت پيامبر و ائمه (ع) در همه ابعاد زندگى از جمله اخلاق آنها جارى بود. چنانكه رسول اكرم (ص) مى‏فرمايد:
بُعِثْتُ لِاتَمِّمَ مَكارِمَ الْاخْلاقِ
بر انگيخته شدم تا مكرمتهاى اخلاقى را تكميل كنم.
بنابر اين، «سيره اخلاقى» پيامبر و امامان عليهم السلام در بعد فردى و اجتماعى فرا راه زندگى پيروان آنهاست كه با الگو قرار دادن آن مى‏توانند بهترين روش اخلاقى را داشته باشند.
متاسفانه با اينكه تاريخ اسلام در ضبط و ثبت زندگى رهبران بزرگ خود، ممتاز است، ولى ما آنطور كه بايد و شايد توجّهى به سبك و سيره پيشوايان خود نداريم. به گفته شهيد مطهرى:
ما ظلمى نظير ظلمى كه در مورد قرآن كرده‏ايم، در مورد سيره پيغمبر و ائمه اطهار كرده‏ايم. وقتى مى‏گويند پيغمبر چنين بود، مى‏گوييم: او كه پيغمبر بود. يا وقتى مى‏گويند على چنين بود مى‏گوييم او كه على بود، تو ما را با على قياس‏مى‏كنى؟ ما را به پيغمبر قياس مى‏كنى؟ ما را به امام جعفر صادق قياس مى‏كنى؟
آنها كه از آب و خاك دگر و شهر و ديار دگرند … نتيجه‏اش اين است كه اگر يك عمر براى ما تاريخ پيغمبر بگويند، براى ما درس نيست، … يعنى اين منبع شناخت را هم از ما گرفتند ….