هنگامى كه صفحات تاريخ معاصر ايران را ورق مى‏زنيم، اثر چندانى از نقش سياسى- اجتماعى زنان نمى‏بينيم. اگر در گوشه و كنار تاريخ از نقش زنان سخن به ميان آمده، توضيح نقش حرمسرايى و مفسده‏انگيزى دسته‏اى از زنان است. برخى بر اين باورند، فعاليت‏هاى اندكى كه از زنان در تاريخ ثبت گرديده، مربوط به زنان طبقات بالاست  از آن رو كه اين زنان، قبل از زنان طبقات ديگر، به تحصيلات روى آوردند و به لزوم بهبود شرايط اجتماعى از طريق افزايش فعاليت‏هاى زنانه پى بردند. نگاه ديگر درباره فعاليت‏هاى تاريخى زنان آن است كه آنها بيش‏تر به ايفاى نقش منفى و مخرب در تاريخ معاصر ايران پرداخته‏اند، و در كارنامه‏شان كم‏تر اثرى از نقش سازنده و مثبت ديده مى‏شود.
بر پايه اين نظر، يا زنان را عليه منافع ملى و دينى به كار گرفته‏اند و يا خود به اين كار روى آورده‏اند.
اما ديدگاه‏هاى فوق با چالش‏ها و سؤال‏هاى زيادى مواجه‏اند از جمله: آيا توده زنان مسلمان اين مرز و بوم كه نه در حرمسرا بوده‏اند و نه مجذوب و شيفته انديشه‏هاى ليبراليستى (غربى) و كمونيستى (شرقى) شده‏اند، نقشى در تحولات يك قرن گذشته نداشته‏اند؟ آيا زنان قشر متوسط و محروم تاريخ معاصر ايران كه بيش‏ترِ زنان جامعه ايرانى را تشكيل داده‏اند، برخلاف سنت و تجربه تاريخ بشر حركت كرده‏اند كه بنابر آن، همواره طبقات متوسط و محروم به قيام برمى‏خيزند و تحول مى‏آفرينند؟ آيا آنها به اقدام مؤثر سياسى- اجتماعى دست نزده‏اند؟ آيا نقشى را كه زنان در حادثه گريبايدوف، نهضت تنباكو، انقلاب مشروطه، واقعه كشف حجاب و … ايفا كرده‏اند، منفى بوده؟ اگر اين نقش مخرب بوده چرا جامعه آن زمان و امروز نتايج حاصل از آن را مثبت و سازنده ارزيابى كرده است؟
نوشته حاضر مى‏كوشد به سؤالات بالا پاسخ دهد و در نيل به اين هدف، نياز نمى‏بيند همانند بيش‏تر نوشته‏هاى تاريخى به بازخوانى يا بزرگ‏نمايى تلاش زنان دربار، مفسد و غرب و شرق زده بپردازد، به آن دليل كه هم درباره آنان، سخن بسيار گفته شده و هم مطرح ساختن آنها، بخش عمده فعاليت زنان‏ايرانى را منعكس نمى‏سازد.  تلاش اين نوشته آن است كه فعاليت توده زنان مسلمان ايران را به تصوير كشد كه هم مى‏خواهد از مدنيت برخوردار باشد، هم ديانت خود را پاس دارد  و در دنياى فمينيستى و مدرنيستى دفاع از حقوق زنان، از بخش اعظم تاريخ زنان سده اخير ايران دفاع كند كه همان نقش سياسى- اجتماعى توده زنان مسلمان است‏